Structuurwijziging

Op 27 februari 2012 heeft minister van Sociale Zaken Kamp een wetsvoorstel Versterking bestuur pensioenfondsen (het zgn. structuurvoorstel) bij de Tweede Kamer ingediend. Het wetsvoorstel had tot doel een integrale aanpassing van de governance van pensioenfondsen op het punt van versterking deskundigheid, stroomlijning en vertegenwoordiging. Door middel van nota’s van wijziging is de uitwerking van deze doelstelling na de indiening nog belangrijk gewijzigd. De afhandeling van het voorstel is mede door de Kamerverkiezingen in september 2012 en de kabinetswisseling daarna sterk vertraagd. In mei 2013 vond de plenaire behandeling in de Tweede Kamer plaats. Het structuurvoorstel kende toen de volgende opzet.

De pensioenfondsen kunnen gaan kiezen uit vijf bestuursmodellen. De twee belangrijkste zijn: Handhaven van het bestaande paritaire model waarin werkgevers, werknemers en gepensioneerden in de besturen zijn vertegenwoordigd en waarbij de huidige deelnemersraad en het huidige verantwoordingsorgaan worden samengevoegd in een deelnemers- en pensioengerechtigdenraad (DPR). Deze raad zal bevoegdheden verkrijgen vergelijkbaar met die van het verantwoordingsorgaan thans. De bevoegdheid van de deelnemersraad om vooraf te adviseren over het pensioenbeleid vervalt dan. In het tweede model wordt het bestaande bestuur vervangen door een bestuur van onafhankelijke professionals. Daarbij wordt een belanghebbendenorgaan ingesteld waarin de werkgevers, werknemers en gepensioneerden zijn vertegenwoordigd. Dit orgaan krijgt een aantal advies- en goedkeuringsrechten met een beroepsrecht. Verschillende aspecten van het pensioenbeleid vallen dan onder het goedkeuringsrecht.

Voorafgaande aan de indiening van het structuurvoorstel had de Eerste Kamer in januari 2012 het initiatiefwetsvoorstel Koser Kaya / Blok over de medezeggenschap van gepensioneerden in pensioenfondsbesturen behandeld (zie hoofdstuk Initiatiefwetsvoorstel). Dat voorstel werd toen aangenomen en is daarna tot wet verheven. (De initiatiefwet is vervolgens op 1 juli 2013 in werking getreden.) De regering verklaarde zich bij de behandeling van het initiatiefvoorstel bereid om het voorstel geheel of grotendeels als onderdeel op te nemen in het toen nog in te dienen ruimere structuurvoorstel. In het in februari 2012 ingediende regeringsvoorstel werd inderdaad de strekking van het initiatiefvoorstel voor een groot deel opgenomen. Maar bij de vormgeving van het recht op bestuursdeelname voor gepensioneerden week het regeringsvoorstel op vijf cruciale punten op een nadelige wijze af van de initiatiefwet.

Op 21 december 2012 heeft het nieuwe kabinet evenwel door een nota van wijziging het structuurvoorstel aangepast. Bij drie van de vijf afwijkingen werd alsnog de initiatiefwet gevolgd of werd een gelijkwaardige regeling opgenomen. Toch bleven nog twee belangrijke verschillen bestaan. In afwijking van de initiatiefwet kent het structuurvoorstel enkele bepalingen om het aantal zetels voor de gepensioneerden in de paritaire besturen te maximeren. Deze maximering van zetels voor de gepensioneerden zal dan eveneens gaan gelden voor de samenstelling van het belanghebbendenorgaan in fondsen die kiezen voor het onafhankelijke bestuursmodel. En in de initiatiefwet hebben de deelnemersraad en een minderheid van die raad een beroepsrecht. In het structuurvoorstel vervalt voor de opvolger van de deelnemersraad een soortgelijk beroepsrecht. Dit beroepsrecht wordt tevens aan een minderheid van het belanghebbendenorgaan onthouden.

Het streven van de regering was oorspronkelijk om de voorgestelde Wet versterking bestuur pensioenfondsen in te laten gaan op 1 januari 2013. Door de vertraging in de afhandeling door de Tweede Kamer is dit mislukt. De Eerste Kamer heeft het wetsvoorstel op 9 juli 2013 aangenomen. Van de nieuwe wet zullen de belangrijkste artikelen op 1 juli 2014 in werking treden. Dit zijn met name de artikelen met betrekking tot de bevoegdheden en de samenstelling van de fondsorganen en de informatieverplichting over de belangenorganisaties,  .